Gõ Tiếng Việt

Người Việt Nam rất trọng lễ nghĩa. Ăn trông nồi ngồi trông hướng là bài học về việc phải cư xử đúng mực. Ở bất cứ đâu, bất cứ hoàn cảnh nào cũng đều cần có sự tế nhị, ý tứ. Câu nói là một bài học đạo lý về phép tắc hoàn toàn đúng đắn. Cho đến nay ý nghĩa của Ăn trông nồi ngồi trông hướng vẫn còn nguyên giá trị.

Xem thêm bài viết: Mèo nhỏ bắt chuột con

Ăn trông nồi ngồi trông hướng

Câu nói này trước hết khuyên nhủ chúng ta hai vấn đề có ý nghĩa quan trọng trong cuộc sống. Đó là “ăn trông nồi” và “ngồi trông hướng”.

“Ăn trông nồi” khuyên nhủ mỗi người về cách cư xử đúng mực trong ăn uống. Khi ta ăn, cần phải biết giữ chừng mực. Văn hóa trên bàn ăn là một trong những bài học đầu tiên. Ngoài việc ăn uống từ tốn, lịch sự, ta còn không nên ăn quá nhiều, ăn hết phần của người khác. Bên cạnh đó phải biết nhường nhịn, khéo léo trong cách lựa chọn thức ăn, đặc biệt là khi có những người lớn tuổi.

“Ngồi trông hướng” khuyên nhủ chúng ta ở bất cứ đâu, khi đứng lên ngồi xuống đều phải giữ phép lịch sự. Đó là không nên ngồi chắn lối đi của người khác, đặt đâu ngồi đó, cần ngồi đúng lúc, đúng chỗ, nhường chỗ cho người lớn tuổi.

Ăn trông nồi ngồi trông hướng nhắn nhủ chúng ta những bài học tuy đơn giản mà sâu sắc. Mỗi chúng ta cần phải có phong thái, cách cư xử phù hợp hoàn cảnh, thời điểm.

Ăn trông nồi ngồi trông hướng

“Ăn trông nồi”

Trong sinh hoạt hằng ngày, có lẽ bữa ăn chính là nơi dễ bộc lộ bản thân nhất. Cái nết ăn là thứ mà ai cũng phải học tập cả đời.

Xưa kia, ông bà ta còn thiếu cái ăn, cái mặc. Cơm nấu trong một bữa hiếm khi đủ cho cả nhà ăn. Vì thế “ăn trông nồi” đơn giản là nếu thấy ít cơm thì nên ăn ít lại để mọi người đều có phần. Về sau này, câu nói được mở rộng ra về ý nghĩa. “Ăn trông nồi” trở thành phép lịch sự trên bàn ăn.

Đó đơn giản là cách đặt bát, thìa, đũa trên mâm cơm. Không gõ đũa, không khua chén, không đùa nghịch, hay phá quấy trong bữa cơm. Nhất là những gia đình nhiều thế hệ, người ăn không khuấy lộn đĩa thức ăn để tìm miếng ngon, đó là “ăn trông nồi”.

Thói quen ăn uống từ lâu đã trở thành một trong những chuẩn mực đánh giá con người. Một người ăn uống từ tốn, chừng mực sẽ được nhìn nhận khác hẳn một người thô lỗ, tùy tiện. Ăn uống lịch sự là một trong những bài học phép tắc cần có trong mỗi gia đình.

Tham khảo thêm bài viết: Ca dao “Chim trời ai dễ đếm lông/Nuôi con ai dễ kể công tháng ngày”

“Ngồi trông hướng”

“Ngồi trông hướng” lại đang nhắn nhủ đến chúng ta về phép lịch sự ở nơi công cộng. Bất kể ở đâu, lúc nào, khi ta muốn ngồi xuống thì phải quan sát.

“Ngồi trông hướng” là khi ta không ngồi chắn trước ai, không chắn lối đi. Bên cạnh đó còn phải biết nhường chỗ cho người già và trẻ em. Song song với “ăn trông nồi”, “ngồi trông hướng” cũng là một trong những chuẩn mực đánh giá con người.

Không ngồi lên đồ vật, không ngồi ở lối đi, không chắn trước mặt người khác là những cách cư xử lịch thiệp.

Cư xử tế nhị, ý tứ

Dù có mở rộng ý nghĩa ra hay không thì hai vế của câu Ăn trông nồi ngồi trông hướng cũng nói về các quy tắc ứng xử trong cuộc sống. Ở đó đề cao cách cư xử tế nhị, phù hợp với hoàn cảnh.

Cuộc đời này không những rộng mà còn rất dài. Chắc chắn rằng hẳng thể có cách thức chung, lời giải chung cho mọi thứ. Chính vì thế, tốt nhất là ta thấm nhuần những quy tắc. Dựa vào những quy tắc đó, ta vận nó vào tình huống của chính mình.

Làm được những điều này ta không chỉ là người tinh nhạy mà là con người tự trọng. Ý thức được phẩm giá của mình là chưa đủ mà còn phải biết hành xử theo phẩm giá ấy.

Nhận biết và làm chủ được hành vi của bản thân là cách để ta làm chủ cuộc đời mình. Mỗi người một hành động, một cách cư xử đẹp, xã hội ta cũng theo đó mà văn minh hơn, phát triển hơn.

Gia đình – nơi hình thành những con người văn minh

Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách, đạo đức con người. Cách dạy dỗ của cha mẹ sẽ ảnh hưởng đến hành vi, cách ứng xử của con cái.

Bàn về cách dạy dỗ con cái, có thời điểm người ta quá chú trọng tới những phẩm chất cao siêu. Thế nhưng, thực tế cho thấy nên bắt đầu từ những điều nhỏ nhất. Trong đó việc đi đứng, ăn nói, ứng xử… là vô cùng quan trọng. Phẩm giá của mỗi người được xác lập từ những hành vi rất nhỏ.

Ăn trông nồi ngồi trông hướng

Ngày nay, các cậu ấm cô chiêu thường được nuông chiều quá mức. Không khó để bắt gặp những hình ảnh thiếu lịch sự. Trong bàn ăn, con ném thức ăn bừa bãi, dùng muỗng đũa chọc ngoáy vào đĩa thức ăn. Hay đơn giản là con ngồi ngay trước mặt ông bà chỉ để được gần đĩa thức ăn hơn. Hoặc thậm chí là buông lời chê cơm nhạt, canh thiu.

Những hành động ấy đều được cha mẹ bỏ qua bằng câu nói: Nó nhỏ có biết gì đâu. Thấy con mình cư xử sai, không quay qua dạy bảo mà lại mong chờ sự thương cảm từ mọi người là làm hại con.

Cha mẹ phải là những tấm gương sáng, soi chiếu những hình ảnh đẹp đẽ. Sẵn sàng chỉ ra lỗi sai của con và răn dạy lại chính là hành động cần có của các bậc làm cha làm mẹ.

Giáo dục con trên bàn ăn, dạy cho con bài học Ăn trông nồi, ngồi trông hướng là cha mẹ đang định hướng cho cả một thế hệ. Mỗi một hành động và cách cư xử của mỗi đứa trẻ lúc bấy giờ có ý nghĩa quan trọng trong việc hình thành nhân cách.

Tham khảo thêm: Cha chung không ai khóc

Lời kết

Luôn quan sát, lưu tâm đến những thứ xung quanh sẽ giúp bạn có được cách cư xử phù hợp. Khi cho đi điều gì thì ta sẽ nhận lại được điều đó. Nếu muốn có được sự tôn trọng, lịch thiệp từ người khác thì bạn cũng cần thể hiện tốt điều ấy.

Ăn trông nồi, ngồi trông hướng không chỉ dừng lại là một câu nói có ý nghĩa. Nó đã trở thành một trong những chuẩn mực cần có trong cách ứng xử. Mỗi hành động khéo léo, ý nhị của mỗi người sẽ giúp gia đình có văn hóa hơn, xã hội cũng theo đó mà văn minh hơn.