Gõ Tiếng Việt

Trong kho tàng văn hóa dân tộc, ca dao được coi là tiếng hát của những người bình dân. Qua những lời ca ấy, người ta thường gửi gắm vào đó tâm trạng, nỗi lòng của mình. Bên cạnh những câu hát ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên, đất nước, con người. Thì còn xuất hiện cả những lời than thân, trách phận. Và mô típ “Thân em” là mô típ ca dao quen thuộc, kể về số phận hẩm hiu của phụ nữ thời phong kiến. Trong đó có thể kể đến bài ca dao Thân em như củ ấu gai:

Thân em như củ ấu gai

Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen

Ai ơi nếm thử mà xem

Nếm ra mới biết rằng em ngọt bùi

Xem thêm bài viết: Ca dao “Trắng da vì bởi phấn dồi/Đen da vì bởi em ngồi chợ trưa”

Thân em như củ ấu gai

Thân em như củ ấu gai

Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen

Mở đầu bài ca dao là hình ảnh khá quen thuộc với người nông dân – củ ấu gai. Bằng biện pháp so sánh Thân em như củ ấu gai, người phụ nữ trong bài ca dao này đã tự ví von mình với “củ ấu gai”.

Đây là một loại củ thường có nhiều ở đồng sâu, đồng trũng. Nó có hai hoặc ba sừng. Vỏ bên ngoài thì đen đủi, sần sùi, thô kệch. Có thể thấy, với cách so sánh trên, thì vị trí của người phụ nữ trong xã hội cũ không hề được coi trọng. Phụ nữ bị so sánh với thứ củ quá tầm thường, xù xì góc cạnh.

Đáng buồn hơn là nhận định này lại xuất phát từ chính phụ nữ. Có lẽ vì cuộc sống cơ cực, dầm sương dãi nắng để kiếm sống nên vẻ ngoài của họ mới lam lũ như vậy.

Phụ nữ thời nào cũng khổ. Phụ nữ không có vẻ ngoài ưa nhìn thì lại càng khổ hơn gấp bội. Tự nhận mình là “củ ấu gai” chắc chắn người phụ nữ ấy cũng đang có chút chạnh lòng và tự tin về nhan sắc của mình.

Thân em như củ ấu gai

Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen

Tuy nhiên, “củ ấu gai” ấy mặc dù vỏ đen nhưng lại có phần ruột trắng nõn nà. Nếu nói vỏ là vẻ ngoài, thì ruột ở đây chính là tâm hồn của cô gái ấy.

Đó là một tâm hồn trong sáng thuần khiết. Là cái đẹp thanh cao, cái đẹp giản dị. Nó không bao giờ bị mất đi hay phai nhòa theo năm tháng như những vẻ ngoài bóng bẩy.

Nếu câu đầu của bài ca dao khiến ta thất vọng về hình ảnh người phụ nữ bao nhiêu. Thì ở câu thứ hai này, hình ảnh của cô gái ấy lại đẹp lên bấy nhiêu. Chính bởi sự so sánh tưởng chừng như không cân xứng ấy, đã làm nổi bật lên vẻ đẹp tâm hồn.

Dẫu cho vẻ ngoài có đôi chút xấu xí. Nhưng họ vẫn mang trong mình tấm lòng son sắt, trái tim chung thủy và một tâm hồn đẹp.

Bài ca dao Thân em như củ ấu gai đã vô cùng tinh tế khi tạo ra sự đối lập giữa hình thức bên ngoài và nội dung bên trong. Nó còn đem đến bài học về cách đánh giá con người. Mà ở đó vẻ đẹp tâm hồn được coi trọng hơn cả.

Ai ơi nếm thử mà xem/ Nếm ra mới biết rằng em ngọt bùi

Ở hai câu đầu, cô gái dường như đã có lời giới thiệu tường tận về mình. Tiếp sau đó chính là những lời thổ lộ và bộc bạch.

“Ai ơi nếm thử mà xem” – một tiếng gọi, một lời mời đầy cứng cỏi, táo bạo mà cũng đầy chua xót. Bởi ở đấy người phụ nữ bị coi như một món hàng mà cá nhân mình phải tự mở miệng rao bán.

Sở dĩ phải mời mọc da diết đến nghẹn lời như vậy là bởi phẩm chất tốt đẹp của họ ít ai biết đến. Cái củ ấu gai góc đến nhọn hoắt lại đen đủi sống dưới bùn sâu. Vì thế nên chắc ai cũng tưởng rằng phẩm giá và nhân cách nó cũng tầm thường như vẻ ngoài. Muốn mọi người hiểu và sẻ chia, cô gái đành tự quảng cáo về bản thân mình.

Nếm ra mới biết rằng em ngọt bùi là sự khẳng định thêm về phẩm giá của cái “ruột trắng”. Sự khẳng định ấy chứa đựng một nỗi ngậm ngùi chua xót cho thân phận người con gái nghèo khổ trong xã hội cũ.

Hay nói cách khác đó là sự thể hiện khát khao được thấu hiểu và đồng cảm của họ. Thân là phụ nữ, sinh ra đã phải chịu bao nhiêu đắng cay khổ cực. Bởi vậy họ chỉ có mong muốn duy nhất là được làm chính mình và được người khác công nhận với tất cả vẻ đẹp nhân bản và sự “ngọt bùi” của mình.

Tự ví mình như củ ấu bé nhỏ, rồi mời mọc ân tình, ta thấy dường như nhu cầu, khát khao được yêu thương của người phụ nữ đã được bộc lộ. Đó cũng là cách nghĩ, là hành động táo bạo của họ lúc bấy giờ.

Tham khảo thêm bài viết: Ca dao “Ăn thì ăn những miếng ngon/Làm thì chọn việc cỏn con mà làm”

Chỉ có vẻ đẹp tâm hồn là trường tồn

Thân em như củ ấu gai

Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen

Ai ơi nếm thử mà xem

Nếm ra mới biết rằng em ngọt bùi

Bài ca dao chỉ vẻn vẹn bốn câu lục bát nhưng đem đến cho ta nhiều cung bậc cảm xúc.

Nó cho ta thấy rõ, đánh giá một người phụ nữ nói riêng, hay một cá nhân nói chung, không thể chỉ nhìn vào vẻ ngoài. Mà hơn thế ta phải tìm hiểu vẻ đẹp bên trong, vẻ đẹp của tâm hồn, trí tuệ. Vẻ đẹp bên ngoài vô cùng cuốn hút và hấp dẫn nhưng nó sẽ lụi tàn đi theo thời gian năm tháng. Chỉ có vẻ đẹp bên trong là giá trị vĩnh cửu. Nó tồn tại mãi và đi cùng với cuộc sống, vun đắp cho hạnh phúc sau này của con người.

Trí tuệ chính là vẻ đẹp tiềm ẩn của người phụ nữ. Muốn chiêm ngưỡng được vẻ đẹp ấy đòi hỏi ta phải là người tinh tế và đầy thấu hiểu.

Đó cũng chính là triết lý nhân sinh sâu sắc mà dân gian muốn gửi gắm đến độc giả.

Thân em như củ ấu gai

Phụ nữ 4.0 đẹp và tài

Ngày nay, nhờ có sự xuất hiện của mĩ phẩm và các công nghệ làm đẹp nên vẻ ngoài của các bóng hồng không còn là vấn đề quá quan trọng. Vị thế của phụ nữ đã thay đổi. Và phụ nữ cũng không còn vất vả, lam lũ như trước. Có vẻ ngoài đẹp đẽ là một việc khá dễ dàng.

Tuy nhiên, trước sự thay đổi của xã hội, phụ nữ thời nay vẫn cần có được phần “ruột trắng” chất lượng. Dù thời đại nào, hay ở bất cứ đâu, vẻ đẹp trí tuệ vẫn luôn được coi trọng.

Hơn hết, sự hài hòa về cả bên trong lẫn bên ngoài đang trở thành tiêu chí cho người phụ nữ hoàn hảo. Phụ nữ 4.0 không chỉ đẹp mà còn giỏi giang, tháo vát cả việc nhà và việc nước.

Mỗi người phụ nữ cần hiểu được vai trò, giá trị của bản thân mình. Từ đó yêu thương mình hơn, cố gắng nhiều hơn. Xứng đáng trở thành một nửa hoàn hảo của phái mạnh.

Lời kết

Bài ca dao dù ngắn nhưng lại ý nhị, sâu sắc. Qua đó, ta thấu hiểu và đồng cảm sâu sắc với số phận hẩm hiu và cuộc đời của những người phụ nữ trong xã hội cũ. Chứa đựng trong vài dòng ngắn ngủi là một lời than, một tiếng nói khẳng định mình. Đó cũng một bài học về cách thẩm định các giá trị, một nhu cầu và khát vọng yêu đương.

Bài ca dao Thân em như củ ấu gai còn như tiếp thêm sức mạnh cho những người phụ nữ. Dù cho vẻ ngoài còn nhiều khiếm khuyết nhưng quan trọng hơn là ta có được một tâm hồn trong sáng, thanh khiết. Quan trọng hơn là ta có được tấm lòng thủy chung, son sắt, tràn ngập yêu thương.\

Tham khảo thêm bài viết: Ca dao “Chim trời ai dễ đếm lông/Nuôi con ai dễ kể công tháng ngày”